| RODZAJ | Bez |
| GATUNEK | czarny |
| RODZINA | Piżmaczkowate (Adoxaceae) |
| NAZWA ŁACIŃSKA | Sambucus nigra |
| WYSTĘPOWANIE | Rodzimy obszar jego występowania to Europa, Tunezja w Afryce Północnej, Kaukaz, Azja Zachodnia (Iran, Irak, Turcja) i Indie. Jako gatunek zawleczony lub uciekinier z upraw rozprzestrzenił się także na Azorach i na Maderze, w Algierii i Maroku oraz w Nowej Zelandii. Poza tym jest uprawiany w wielu krajach świata. W Polsce jest pospolity na całym obszarze kraju. |
| STATUS | Gatunek rodzimy |
| POKRÓJ | Duży krzew liściasty, rzadziej małe, przeważnie wielopniowe drzewo. Rozmiary. Wysokość 2-4 m. Średnica pnia 0.1-0.2 m. Pień wielokrotny, korona szeroka, kopulasta, gęsto ugałęziona.
|
| KORA, PĘDY | Kora jasnoszara, w młodości gładka (posiadająca tylko rzadko rozsiane, drobne, okrągłe przetchlinki), z czasem staje się gruba i miękka, podłużnie bruzdowana i łuszcząca się włókniście. Pędy w środku są wypełnione białym, lekkim rdzeniem. Pączki czerwonobrunatne, jajowato-spiczaste, wydłużone, siedzące i wyraźnie skośnie odstające od pędu.
|
| LIŚCIE | Blaszkowate, nieparzystopierzaste, złożone z 5-7 listków, długości całkowitej 15-30cm (na odroślowych długopędach nawet do 50cm!). Listki eliptyczne, (szczytowy nieco większy niż pozostałe), zaostrzone (często z wyraźnym "kończykiem"), na brzegu ostro pojedynczo piłkowane, prawie siedzące, z góry ciemnozielone, od spodu jaśniejsze, obustronnie nagie, po roztarciu nieprzyjemnie pachną. Ustawienie: naprzeciwległe na rynienkowatych z wierzchu ogonkach.
 |
| KWIATOSTAN | baldachogrono
|
| KOLOR KWIATÓW | biały
|
| ILOŚĆ PŁATKÓW | 5
|
| OWOCE | Zebrane po kilkadziesiąt sztuk w zwisające grona, podobne do jagody, małe, kuliste pestkowce o średnicy 3-5(8)mm. Początkowo są one zielone, w trakcie dojrzewania stają się czerwonawe, po dojrzeniu natomiast przybierają piękny, błyszczącoczarny kolor. Są mięsiste i bardzo soczyste, a ich sok jest silnie plamiący.
 |
| OPIS | Kwiaty białe, promieniste, zebrane w duże i płaskie baldachogrona. Pojedyncze kwiaty są drobne, mają krótki kielich, zazwyczaj 5-płatkową koronę, 1 słupek i 5 pręcików.
 |
| SIEDLISKO | Rośnie w lasach i zaroślach, w polskich górach po regiel dolny. Preferuje gleby żyzne i bogate w związki azotowe. |
| WYSOKOŚĆ | do 4 m. |
| OKRES KWITNIENIA | Czerwiec - lipiec. |
| CECHY CHARAKTER. | Przylistki drobne, odpadające. Pylniki żółte. Kwiatowstan płaski, baldachokształtny. Owoc lśniący, czarny lub czarnofioletowy. |
| WŁASNOŚCI LECZNICZE | Kwiaty działają moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, wykrztuśnie, a zewnętrznie także przeciwzapalnie. Owoce mają własności przeczyszczające, działają napotnie, moczopędnie, przeciwgorączkowo, przeciwbólowo i odtruwająco. |
| WŁASNOŚCI TRUJĄCE | Wszystkie części rośliny są trujące w stanie surowym; wiąże się to z zawartością w ich tkankach glikozydu o nazwie sabgunigryna. Trucizna rozkłada się w wysokiej temperaturze (gotowanie, smażenie) oraz w trakcie suszenia. |
| UWAGI | Inne nazwy: bez lekarski, bez pospolity, bzowina, bzina, buzina, hyczka, dziki bez. Owoce nie nadają się do spożycia na surowo. Jednak z dojrzałych owoców można robić konfitury, dżemy, kisiele, soki, można je także suszyć. Ma walory nie tylko dekoracyjne: jego zapach odstrasza szczury i myszy, a także owady. |
